+357 26632338 
Ιστορία
Η ονομασία του χωριού Θελέτρα, κατά τον Σίμο Μενάρδο, τον Νέαρχο Κληρίδη, τον Ν.Γ. Κυριαζή κ.α., προέκυψε από την αρχική ονομασία Θερέτρα, από τη λέξη θέρετρον. Πρόκειται, δηλαδή, για καθαρά ελληνική ονομασία, πράγμα που σημαίνει ότι το χωριό υφίστατο και πριν από την περίοδο της Φραγκοκρατίας, δηλαδή κατά τη Βυζαντινή εποχή. Πιστεύεται ότι η περιοχή του χωριού εχρησιμοποιείτο ως θέρετρον βοσκών που διέμεναν εκεί με τα κοπάδια τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, εξαιτίας της ύπαρξης τρεχούμενου νερού και βλάστησης.
Το χωριό υφίστατο τουλάχιστον από την εποχή της Φραγκοκρατίας, αφού μνημονεύεται από τον ντε Μας Λατρί ως φέουδο που ανήκε στον κόμητα της Έδεσσας. Αναφέρεται επίσης ότι η Θελέτρα ανήκε για κάποιο διάστημα και στον κόμητα ντε Ρουχά. Το χωριό βρίσκεται εξάλλου σημειωμένο και σε παλαιούς χάρτες ως Feletra.
Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός (1788) αναφέρει τη Θελέτρα, γράφοντας ότι από την περιοχή της πηγάζει ένας ποταμός (το ρυάκι που προαναφέραμε Αγιά Ματού) που ποτίζει την κοιλάδα της Χρυσοχούς.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό ανήκε διοικητικά στον ναχιέ της Χρυσοχούς.
Κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, το χωριό ήταν μικρό, όπως γράφει ο Τζέφρυ. Ο Γκάννις αναφέρει την εκκλησία της Παναγίας Χρυσελεούσας που τη θεωρεί ως κτίσμα του 1755, με εικονοστάσιο και ωραία πύλη από παλαιότερο ναό. Στην εκκλησία υπήρχαν εικόνα του Χριστού του 1528 και της Παναγίας της Θελετροφυλάκτριας του τέλους του 16ου αιώνα.
Το χωριό, αν και μικρό και δυσπρόσιτο, παρουσιάζει εκπαιδευτική κίνηση από το τελευταίο μισό του 18ου αιώνα, όταν πρωτοδίδασκε τα «κοινά» ο ντόπιος παπά Χατζηγιώργης, ο οποίος αναφέρεται ότι έκτισε και την εκκλησία της Χρυσελεούσας και ιστόρησε το εικονοστάσιο και τις άγιες εικόνες. Τον διαδέχθηκαν ως δάσκαλοι πριν το 1821, πρώτα ο ιερομόναχος Χρύσανθος κι ύστερα ο μοναχός Καισάριος, γιος του παπά Χατζηγιώργη ο οποίος χειροτονήθηκε στο Άγιον Όρος. Αυτός φορούσε δερμάτινη ζώνη για να κατευνάζει τα σαρκικά πάθη κι έβαλε χαλκά στο στόμα του για να καλλιεργήσει τη φωνή, πράγμα που πέτυχε. Αργότερα συνέχισε να διδάσκει στο Κτήμα, ώσπου τελικά δηλητηριάστηκε από τους Τούρκους. Κατά τις σφαγές του Κουτσιούκ Μεχμέτ το 1821 το σχολείο έπαυσε να λειτουργεί· συνέχισε ωστόσο κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ως σύμπλεγμα με το σχολείο της Γιόλου.
Κατά την περιοδο της Αγγλοκρατίας αρκετοί κάτοικοι της Θελέτρας έλαβαν μέρος στον απελευθερωτικό Αγώνα 55- 59’. Σε απόκρημνη πλαγιά του χωριού βρίσκεται και το κρησφύγετο ηρώων της ΕΟΚΑ. Σημαντικά γεγονότα που έμειναν χαραγμένα στην ιστορία του χωριού είναι ο μαζικός ξυλοδαρμός των ανδρών του χωριού από άγγλους στρατιώτες, ανήμερα της γιορτής του Σταυρού στις 15 Σεπτεμβρίου, όταν τα μεσάνυχτα τους μάζεψαν στην εκκλησία του χωριού και τους ξυλοφόρτωσαν αλύπητα. Η βαρβαρότητα των άγγλων στρατιωτών αποσκοπούσε στο να σπείρουν το φόβο. Κατά τη διάρκεια ερευνών στο χωριό έκαψαν τα γένια του ιερέα της κοινότητας, του αείμνηστου ΠαπάΘεοφύλακτου, του οποίου η δράση στον απελευθερωτικό αγώνα ήταν γνωστή.
Η Μετοίκηση
Η Κυπριακή Δημοκρατία επί κυβέρνησης Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ΙΙΙ, αποφασίστηκε η μετοίκηση του χωριού. Ο λόγος της μετοίκησης ήταν κυρίως επειδή η παλιά Θελέτρα βρισκόταν κτισμένη σε απότομη πλαγιά που θεωρήθηκε επικίνδυνη εξαιτίας κατολισθήσεων και σεισμών. Όταν ο Μακάριος ΙΙΙ επισκέφθηκε το χωριό για πρώτη φορά με ελικόπτερο και αντίκρισε από την απέναντι πλαγιά το χωριό κυριολεκτικά θαμμένο μέσα στο βουνό, το παρομοίασε χαρακτηριστικά με «περιστεροφωλιές».
Η γη στην οποία κτίστηκε η νέα Θελέτρα απαλλοτριώθηκε, το κράτος κάλυψε περίπου το 70% τους κόστους της μετοίκησης ενώ οι κάτοικοι πλήρωσαν το υπόλοιπο 30% σε δόσεις. Έτσι, δημιουργήθηκε η νέα Θελέτρα! Το 1980 οι κάτοικοι του χωριού μεταστεγάστηκαν στον νέο οικισμό ο οποίος κτίστηκε πιο ψηλά, στην κορφή της πλαγιάς και φέρει επίσης το όνομα Θελέτρα. Ο νέος οικισμός, αποτελείται από ομοιόμορφα ισόγεια σπίτια, κτισμένα αμφιθεατρικά πάνω στο οροπέδιο και προσφέρουν απίστευτη θέα με ανατολικό προσανατολισμό προς το Δάσος της Πάφου και την οροσειρά του Τροόδους. Σε ψηλό σημείο, πάνω από τον νέο οικισμό, δεσπόζει η καινούργια του εκκλησία του χωριού, η οποία είναι επίσης αφιερωμένη στην Παναγία Χρυσελεούσας.
Δημογραφικά
Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
| 1881 | 233 |
| 1891 | 246 |
| 1901 | 270 |
| 1911 | 257 |
| 1921 | 282 |
| 1931 | 297 |
| 1946 | 313 |
| 1960 | 271 |
| 1973 | 269 |
| 1976 | – |
| 1982 | 213 |
| 1992 | 203 |
| 2001 | 177 |
| 2011 | 269 |
Πηγή – Πολιγνώση
Τοποθεσία
Θελέτρα – το χωριό με τις δυο καρδιές, η παλιά Θελέτρα και η νέα Θελέτρα!
Αμιγές ελληνικό χωριό στο κέντρο της επαρχίας Πάφου, στο οροπέδιο της Λαόνας σε υψόμετρο 600 μ και με συντεταγμένες 34°54′42″N, 32°26′51″E. Η Θελέτρα βρίσκεται περί τα 23 χμ. βόρεια της πόλης της Πάφου και περί τα 17,5 χμ νότια της Πόλης Χρυσοχούς. Η Θελέτρα γειτονεύει με τα χωριά Κάθηκας, Στρουμπί, Γιόλου, Πάνω Ακουρδάλεια και Μηλιού.
Η νέα Θελέτρα είναι χτισμένη στη κορυφή ενός λόφου με ανατολικό προσανατολισμό και προσφέρει απίστευτη θέα προς το Δάσος της Πάφου και την οροσειρά του Τροόδους, με ένα πεδίο ορατότητας πέραν των 300° – από τους Όρείτες στο Χα Ποτάμι νότια μέχρι την κορυφή του Ολύμπου ανατολικά και τον κόλπο της Χρυσοχούς στα βόρεια. Σε ημέρα με καθαρό ορίζοντα η θέα φτάνει μέχρι τα βουνά της Καραμανιάς στα νότια παράλια της Τουρκίας.
Κύρια οδός πρόσβασης προς τη νέα Θελέτρα είναι από τον κύριο δρόμο Πάφου – Πόλης, μετά το Στρουμπί στα 500 μ. έξοδος αριστερά προς Κάθηκα. Λίγο πριν τον Κάθηκα στα δεξιά ο δρόμος σε 1 χμ οδηγεί στη Θελέτρα.
Η παλιά Θελέτρα βρίσκεται ακριβώς κάτω από τη νέα Θελέτρα και σε υψόμετρο περίπου 380 μ. Κύρια οδός πρόσβασης προς την παλιά Θελέτρα είναι από τον κύριο δρόμο Πάφου – Πόλης Χρυσοχούς, λίγο πριν την Γιόλου ο δρόμος αριστερά στο 1,5 χμ περίπου οδηγεί στο καταπράσινο τοπίο της παλιάς Θελέτρας. Η παλαιά Θελέτρα ενώνεται με τη νέα Θελέτρα με ανηφορικό δρόμο άσφαλτο, προσπελάσιμο για όλων των ειδών τα οχήματα. Τα ‘αφιλόξενα’ φαράγγια και το ‘άγριο’ στοιχείο της περιοχής συνυπάρχουν αρμόνικα με τα καταπράσινα τοπία της κοιλάδας του ποταμού ‘Αγιά Ματού’.
Ασχολίες Κατοίκων
Οι κάτοικοι της Θελέτρας χαρακτηρίζονται από την εργατικότητα τους. Για πολλές γενιές καλλιεργούν τη γη και εκμεταλλεύονται την αφθονία νερού που προσφέρει οι γύρω πηγές. Η περιοχή του χωριού δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 660 χιλιοστόμετρα. Οι κάτοικοι έδειξαν εδώ και αιώνες την αφοσίωση τους στην καλλιέργεια της γης και με πολύ κόπο έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις γης πάνω από αφιλόξενα φαράγγια και απότομες πλαγιές. Από ψηλά η περιοχή της Θελέτρας μοιάζει με πινάκα ζωγραφικής.
Οι κάτοικοι της Θελέτρας ασχολούνται με ένα ευρύ φάσμα γεωργικών ασχολιών. Κύριες καλλιέργειες είναι τα αμπέλια (οινοποιήσιμες κυρίως ποικιλίες), οι αμυγδαλιές, τα λαχανικά, τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Αγιά Ματού λόγω του χαμηλού υψομέτρου της περιοχής επιτρέπεται η καλλιέργεια σχεδον όλων των ειδών των εσπεριδοειδών και κυρίως πορτοκαλιών.
Υπάρχουν ωστόσο και αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις, στις οποίες φυτρώνει πλούσια άγρια βλάστηση, κυρίως θαμνώδης (σχινιές, μαζιές, μυρτιές κ.α.). Φυτρώνουν επίσης πολλά αγριολούλουδα, ενώ στις γύρω από το χωριό κοιλάδες και στους γκρεμούς ζουν και διάφορα είδη πουλιών. Η κτηνοτροφία του χωριού είναι περιορισμένη και περιορίζεται στην εκτροφή κατσικιών και λίγων προβάτων.
Πέραν των γεωργοκτηνοτροφικών ασχολιών, στην παλιά Θελέτρα υπήρχαν όλων των ειδών οι τεχνίτες, από καλαθοπλέκτες, σε τσαγκάρηδες και τεχνίτες της πέτρας. Στην περιοχή επίσης αρκετοί ασχολούνταν με την παραγωγή γύψου με τα γνωστά ασβεστοκάμινα. Ένα είδος ασβεστολιθικού πετρώματος (γνωστό ως γυαλλόροτσος) το οποίο συναντάται ευρέως στην περιοχή της παλιάς Θελέτρας καιγόταν για αρκετές ημέρες μέσα στα ασβεστοκάμινα και έφτιαχναν γύψο, τον οποίο χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή των σπιτιών τους αλλά και για εμπόριο. Στην περιοχή του ποταμού Αγιά Ματού επίσης καλλιεργούνταν και φυτά κάνναβης, με τα οποία έφτιαχναν τα φημισμένα καραβόσχοινα της Κύπρου, από τα καλύτερα στον κόσμο.
Κάποτε η παλιά Θελέτρα έσφυζε από ζωή, με δραστήριους κατοίκους και άτομα τα οποία ξεχώριζαν για την φιλοξενία και την ευδιαθεσία τους, την ετυμολογία τους και τα αστεία τους. Οι γέροντες του χωριού αναπολούν τις παλιές καλές στιγμές στα πέντε καφενεία που διατηρούσε η παλιά Θελέτρα, τις φιλίες τους και το πόσο καλά περνούσαν μεταξύ τους, παρόλες τις κακουχίες της ζωής και την έλλειψη ακόμη και των βασικών ανέσεων που αντιμετώπιζαν.
Έργα
Πλατεία
Η πλατεία του χωριού είναι από τα πιο πρόσφατα έργα που έχουν ολοκληρωθεί στην κοινότητα Θελέτρας. Ένα έργο το οποίο ολοκληρώθηκε κάτω από την εποπτεία της Επαρχιακής Διοίκησης Πάφου και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια περιοχή περίπου 2.500 τ.μ. καλυμμένη με πλακόστρωτο και περιτριγυρισμένη από πεύκα. Ο χαρακτηριστικός διπλόκορμος δρυς με ένα εντυπωσιακό V σχήμα προσφέρει σημείο ανάπαυσης και θέας, ενώ αποτελεί και τέλειο σημείο φωτογράφησης για τον επισκέπτη. Η πλατεία είναι ανοικτή για το κοινό και χρησιμοποιείται για τις διάφορες εκδηλώσεις της κοινότητας κυρίως το Πάσχα και το καλοκαίρι.
Παιδότοπος
Στον χώρο της πλατείας έχει τροχιοδρομηθεί η κατασκευή παιδότοπου. Ολοκληρώθηκε ο σχεδιασμός του παιδότοπου και η κατασκευή του αναμένεται να αρχίσει και να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2020.
Κοινοτικά Κτίρια
Στο χώρο της πλατείας βρίσκονται επίσης τα κοινοτικά κτίρια, με το γραφείο του κοινοτάρχη, το ιατρείο, το ταχυδρομείο, ενώ παλαιότερα λειτουργούσε και σφαγείο. Το Καφενείο της Θελέτρας το οποίο λειτούργει και ως εστιατόριο, στεγάζεται επίσης στα κοινοτικά κτίρια. Πρόσφατα το Κοινοτικό Συμβούλιο παραχώρησε την αίθουσα της πρώην Συνεργατικής Τράπεζας στο Σωματείο των Αποδήμων και Φίλων Θελέτρας, με σκοπό να γίνει εκθεσιακός χώρος μαυρόασπρης παραδοσιακής φωτογραφίας, καθώς επίσης και χώρος παρουσίασης διάφορων παραδοσιακών εκθεμάτων τα οποία αποτελούν σχεδόν αποκλειστικά δωρεές των κατοίκων της κοινότητας.
Αγροτουρισμος
Παρόλο που η Θελέτρα δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά όπως τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής Λαόνας, οι επισκέπτες έχουν επιλογές για διαμονή σε διάφορες επαύλεις προς ενοικίαση που βρίσκονται εντός του χωριού ή περιμετρικά (Villa Valentines, Villa Alkiviades, Aurora Villa, Starlit Villa, Villa Vouno Thea κ.α.)
Δίπλα από τα κοινοτικά κτίρια και την πλατεία του χωριού το Café της Θελέτρας προσφέρεται ως σημείο ξεκούρασης για ποτό και φαγητό, με παραδοσιακή κουζίνα και κλεφτικό (κάποιες ημέρες της εβδομάδας). Εντυπωσιακός είναι ο εξωτερικός χώρος του Café με ένα ξύλινο deck κάτω από ένα δρυ, να εκτοπίζεται στον αέρα και προσφέρει εντυπωσιακή θέα προς το Δάσος της Πάφου και το Τρόοδος.
Το χωριό Κάθηκας είναι μόλις 1 χ.μ. μακριά από την Θελέτρα και προσφέρει αρκετές επιλογές γνωστών εστιατορίων με παραδοσιακή κουζίνα, και όχι μόνο, και μερικά μάλιστα θεωρούνται από τα καλύτερα εστιατόρια της Κύπρου στο είδος τους. Περισσότερες επιλογές για διανυκτέρευση προσφέρονται τόσο στον Κάθηκα αλλά και στο γειτονικό χωριό της Δρούσειας με ξενοδοχειακά καταλύματα, διαμερίσματα και άλλες επιλογές.
Φυσικό Περιβάλλον
Κτισμένο σε μια απότομη πλαγιά και σε μέσο υψόμετρο 380 μέτρων, το χωριό της παλιάς Θελέτρας διατηρεί την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική του και είναι πνιγμένο στο πράσινο. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ρυακιού Νεράδες, που πηγάζει από την κορυφογραμμή του οροπεδίου της Λαόνας και ενώνεται βορειότερα με τον ποταμό του Σταυρού της Ψώκας. Ο ποταμός Αγιά Ματού κυλά στ’ ανατολικά του χωριού, σε ένα βαθύ και καταπράσινο φαράγγι. Γενικότερα, οι κοιλάδες στην περιοχή είναι στενές με απότομες και κατακόρυφες πλαγιές.
Φαράγγι του Στερατζιού (Κανάδες)
Το Φαράγγι του Στερατζιού ή Κανάδες όπως είναι γνωστό, βρίσκεται στη νότια πλευρά του χωριού, ξεκινώντας από την περιοχή Φιλλαρούπια και καταλήγει στην παλιά Θελέτρα. Χαρακτηριστικό στοιχείο του Φαραγγιού του Στερατζιού είναι ο Γκρεμός του Φτέρους, το απόλυτο άγριο τοπίο με εντυπωσιακή βραχώδες πρόσοψη μήκους περίπου 500 μ. Το Φαράγγι του Στερατζιού είναι προσβάσιμο μόνο μέσω ενός δύσβατου μονοπατιού το οποίο γνωρίζουν ορισμένοι τόπακες. Χαρακτηριστικό επίσης στοιχείο της περιοχής Κανάδες είναι το πετρόκτιστο γεφύρι (γνωστό ως το χαμηλό Γεφύρι).
Ποταμός Αγιά Ματού
Το Φαράγγι του Στερατζιού στην περιοχή των Γεφυριών, νοτιοανατολικά της παλιάς Θελέτρας, ενώνεται με το Φαράγγι της Χαλήνας, μια επίσης δύσβατη περιοχή με απότομες πλαγιές και άγρια βλάστηση. Εδώ ξεκινά και ο πνεύμονας της παλιάς Θελέτρας, ο πόταμος Αγιά Ματού. Ένας πόταμος που τρέχει σχεδόν αστέρευτα, προσφέροντας καταφύγιο σε διάφορα είδη χλωρίδας και πανίδας. Η περιοχή είναι καταπράσινη και ενταγμένη στο σχέδιο Natura 2000, ενώ αποτελεί και μια από τις σημαντικότερες περιοχές παγκύπρια με προστατευόμενος αιωνόβιους δρύες.
Ο πόταμος Αγιά Ματού διασχίζει τα χωράφια της περιοχής ανατολικά της παλιάς Θελέτρας, κατευθύνεται δυτικά του χωριού Γιόλου και συνεχίζει με κατεύθυνση προς την Πόλη Χρυσοχούς όπου ενώνεται με το ποτάμιο δίκτυο του Σταυρού της Ψώκας, του ποταμού Γαρήλη και του ποταμού της Χρυσοχούς.
Γεφύρια
Η περιοχή νοτιοανατολικά του χωριού και λίγο πριν την είσοδο στην παλιά Θελέτρα (με κατεύθυνση από Γιόλου) είναι γνωστή με το όνομα Γεφύρια. Ο επισκέπτης συναντά ένα εντυπωσιακό Γεφύρι, γνωστό ως το Ψιλό Γεφύρι κάτω από το οποίο περνά ο πόταμος Αγιά Ματού, ενώ στα περίπου 300 μέτρα πιο κάτω, στην περιοχή Κανάδες βρίσκεται το Χαμηλό Γεφύρι. Τα δυο αυτά πετρόκτιστα Γεφύρια είναι σχηματισμού Π, εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής, κτισμένα επί καιρό Αγγλοκρατίας με πέτρα τη περιοχής και γύψινο χόλιασμα.
